Każdy z nas słysząc o poranku dźwięk budzika, odruchowo i po omacku szuka przycisku, który uciszy ten nieznośny dźwięk. Następnie w zależności od przyzwyczajeń myjemy zęby, wstawiamy wodę na herbatę, etc. Wykonujemy wiele bezwiednych czynności, wykorzystując do tego dziesiątki urządzeń. Jeżeli któraś z tych rzeczy nie zadziała tak jak powinna lub ulegnie awarii, nasz dzień nie zacznie się najlepiej. Aby tego uniknąć, od zarania dziejów ludzie próbowali kontrolować jakość wytwarzanych produktów. Oczywiście nie stało się to z dnia na dzień. Był to proces trwający tysiące lat.
Zaczęło się w 1700 roku przed nasza erą. Wtedy to powstał Kodeks Hammurabiego, w którym znajdują się pierwsze zapisy dotyczące jakości. Dotyczyły one min. budownictwa. Jeżeli budynek postawiony przez murarza zawalił się, zabijając mieszkańca, konstruktor zostawał skazany na śmierć.
Nie była to kontrola jakości w dzisiejszym rozumieniu, a raczej zasada odpowiedzialności za wykonaną pracę, jednak zastawiała ona konkretny wymóg. Konstrukcja musiała być wytrzymała i stabilna. W przeciwnym razie odpowiedzialnych czekała kara.
Początkowe zasady jakości dotyczyły głównie kontroli jakości w budownictwie.
Nie inaczej było w starożytnym Egipcie. W jednym z grobowców znaleziono instrukcje dotyczące kontroli równoległości kamiennych bloków przy wykorzystaniu sznura. Dzięki ich spisywaniu i dokładnemu opisowi metody kontroli pozwalały na uzyskiwanie tych samych efektów przez różne osoby. Tak rodziły się podwaliny dzisiejszych systemów jakości.
Przełom nastąpił dopiero w XIX wieku. Wtedy to wynaleziono maszynę parową , która zmechanizowała i przyspieszyła produkcję. To pozwoliło na wytwarzanie wyrobów na skalę przemysłową. W 1910 roku Henry Ford jako pierwszy na świecie wprowadził produkcję taśmową, która pozwalała niewykwalifikowanym pracownikom wytwarzać złożone mechanizmy dobrej jakości. W celu zapewnienia jak najlepszej kontroli Ford wprowadził zasady zarządzenia, które zostały opracowane przez Taylora Floyda. Opierały się one głównie na odpowiednim doborze metody wykonania danego zadania, szkoleniach oraz rozdzieleniu funkcji kontrolnych i produkcyjnych. Kontrola jakości opierała się jednak tylko na inspekcyjności, czyli na sprawdzaniu finalnego produktu, a nie na wyłapywaniu i eliminowaniu szerszych problemów na wcześniejszych etapach produkcji.
Takie podejście do tematu zawdzięczamy dopiero Walterowi Shewartowi oraz jego wpółpracownikowi – Edwardowi Demingowi. Ten pierwszy wymyślił Cykl Shewarta oraz karty kontrolne, które pozwoliły wykorzystać statystykę do nadzoru nad produkcją lub analizą.
Deming natomiast przekształcił Cykl Shewarta w powszechnie dzisiaj znany cykl PDCA oraz sformułował 14 tez TQM (Total Quality Management), które stanowią podstawę dzisiejszego sterowania jakością:
- Uporczywie i nieustannie dąż do ulepszenia produktów i usług tak, aby były konkurencyjne, utrzymywały przedsiębiorstwo i dawały zatrudnienie. Celem jest ciągłe kroczenie naprzód i dążenie do zachwycenia klienta, w czym pomocne jest planowanie długofalowe (strategiczne).
- Przyjmij nową filozofię odpowiadającą nowej erze gospodarczej. Nie można dalej tolerować dotychczasowych rozmiarów opóźnień, pomyłek i braków.
- Przestań polegać na pełnej kontroli końcowej. Eliminuj ją poprzez stanowienie kontroli międzyoperacyjnej jakości wykonania na pierwszym miejscu.
- Zrezygnuj z praktyki oceniania transakcji na podstawie ceny zakupu, żądaj natomiast wraz z ceną konkretnych pomiarów. Eliminuj z dostawców tego samego produktu tych, którzy nie stosują metod statystycznych.
- Ulepszaj ciągle i na stałe system produkcyjny i usługowy w celu poprawienia jakości, wydajności i ciągłego zmniejszania kosztów.
- Organizuj szkolenia w pracy.
- Dobierz kierownictwo i przyjmij system kierowania, który będzie pomagał ludziom (jasne instrukcje), maszynom i urządzeniom (konieczność konserwacji), aby wykonywały lepszą pracę oraz wprowadzały cechy nowoczesnego nadzoru:
- Biegłość w wykorzystaniu kontroli statystycznej,
- Orientacja na pomoc podwładnym,
- Ukierunkowanie i upoważnienie mistrzów do informowania wyższego kierownictwa o sprawach wymagających korekty z punktu widzenia strategii jakości,
- Usuwanie barier uniemożliwiających robotnikom wykonywanie pracy z poczuciem dumy, zadowolenia (samorealizacja).
- Stwórz warunki do pracy bez obaw i strachu, aby każdy mógł pracować efektywnie dla firmy.
- Zburz bariery między poszczególnymi działami.
- Eliminuj slogany i nawoływania robotników do zlikwidowania braków oraz do wyższego poziomu wydajności.
- Eliminuj ilościowe normatywy wykonania na oddziale produkcyjnym, zastąp je właściwie zorganizowanym kierownictwem oraz zrezygnuj z okresowej oceny pracowników.
- Usuń bariery, które pozbawiają pracowników godzinowych ich prawa do dumy z wykonywanej pracy.
- Ustal żywy i skuteczny program dokształcający związany z pracą i służący także rozwojowi osobistemu.
- Realizacja powyższych wskazówek wymaga zapewnienia warunków, w których cała załoga dostrzegać będzie potrzeby działania.
Kolejny etap rozwoju kontroli jakości wynikał z chęci i potrzeby usystematyzowania zarządzania jakością w skali krajowej, a następnie światowej. Zaczęły więc powstawać normy jakościowe. Pionierami w tej dziedzinie były Stany Zjednoczone, które w latach 50 XX wieku opracowały normę MIL-Q-9858 (Wymagania programu jakości). Określała ona wymagania jakościowe dotyczące dostawców wyrobów dla amerykańskiej armii. Na jej podstawie, w 1968 roku, opracowano analogiczną normę dla dostawców NATO (norma AQAP). W w/w normach ujęto wymagania dotyczące wszystkich faz powstawania wyrobu (przed, w trakcie i po produkcji).
Przełomowe dla normalizacji systemów jakości były wprowadzone przez Brytyjczyków normy
- BS 4778 – zawierająca słownictwo jakościowe,
- BS 4891 – dotyczącą konstruowania i funkcjonowania systemów jakości,
- BS 5179 – zawierającą trzy modele systemu jakości,
- oraz BS 5750 – Systemy jakości – która stała się głównym odniesieniem dla Komitetu Technicznego Międzynarodowej Organizacji Normalizacyjnej ISO/TC-176 przy tworzeniu dobrze znanej i podstawowej serii norm jakościowych ISO 9000 (opublikowane w 1987 roku).
Między innymi na podstawie normy ISO 9001 powstała norma ISO 17025, która jest wykorzystywana do zarządzania jakością w laboratoriach badawczych.
Aktualnym trendem w dużych przedsiębiorstwach jest stosowanie Zintegrowanych Systemów Zarządzania, które wykorzystują nie tylko systemy zarządzania jakością, ale również systemy BHP, środowiskowe, bezpieczeństwa informacji etc. Połączenie procedur i praktyk działania różnych systemów pozwala na skuteczniejsze osiąganie celów niż by to miało miejsce przy podejściu odosobnionym.
Źródła:
– https://www.jakosc.biz/historia-jakosci/
– https://centrum.jakosci.pl/podstawy-jakosci,rys-historyczny.html
– https://jakosc.pl.tl/Historia-Jako%26%23347%3Bci.htm
– https://ikmj.com/iso-9001-krok-po-kroku-czesc-i-historia-jakosci-poczatki-iso-9001/
– https://mfiles.pl/pl/index.php/Czterna%C5%9Bcie_zasad_Deminga
– https://isowpigulce.wordpress.com/2016/09/23/14-zasad-deminga/
– https://mfiles.pl/pl/index.php/Normalizacja_system%C3%B3w_jako%C5%9Bci
– https://pl.wikipedia.org/wiki/Zintegrowany_system_zarz%C4%85dzania
